knipsels

1. Plant nectarplanten in je tuin. Vlinders en andere insecten voeden zich vooral met nectar. Plant daarom vooral bloemen die veel nectar produceren, zoals hemelsleutel, lavendel, wilde marjolein of verbena.

2. Plant inheemse bomen en struiken in je tuin. Inheemse bomen en struiken hebben voor vogels en insecten veel meer te bieden dan uitheemse. Ze zorgen zowel voor een uitgebreid voedselaanbod (o.a. bessen) als voor nestgelegenheid.

3. Zorg voor gelaagdheid: kruidlaag, struiklaag, boomlaag. In een natuurlijk bos zie je verschillende ‘lagen’. Die kan je ook in je tuin creëren: op de bodem laat je hier en daar bladeren liggen zodat een humuslaag ontstaat, plant kruiden en lage planten aan, wat struiken en - als je tuin groot genoeg is - hogere bomen.

4. Zorg voor nestgelegenheid voor vogels en insecten. Door nestkastjes voor vogels aan te bieden, krijg je meer soorten vogels in je tuin. Leuk zijn nestblokken voor solitaire bijen, belangrijke bestuivers. Wist je dat er ook voor oorwormen en hommels ‘nest’kastjes bestaan?

5. Creëer een ruig hoekje in je tuin. Een hoekje in de tuin dat je laat verwilderen, kan voor veel dieren belangrijk zijn. Wist je dat de rupsen van de dagpauwoog, de atalanta, de kleine vos en het landkaartje, vier mooie dagvlinders, enkel bladeren van brandnetels eten?

6. Dood hout zorgt voor leven. Dode takken of stammen moet je niet meteen verbranden of weggooien. Snoeihout kan je verwerken in een mooie takkenwal die als afsluiting dienst kan doen. Onder een hoopje dode takken of houtblokken vinden salamanders en egels geschikte plekjes om de winter door te brengen.

7. Maak van je gazon een hooiland. Wie een groot gazon heeft, kan ervoor kiezen om tenminste een deel ervan om te vormen tot bloemenweide of hooiland. Dat hoef je slechts één- of tweemaal per jaar te maaien. Door dit hooiland kan je wel netjes gemaaide paadjes aanleggen, zodat het toch een verzorgde aanblik geeft. Je zal zien dat sprinkhanen, wantsen en vlinders vanzelf zullen verschijnen.

8. Een vijver als bron van leven. Als je voldoende ruimte hebt in je tuin, kan je kiezen voor de aanleg van een tuinvijver. Zorg voor een geleidelijke oeverzone met inheemse waterplanten en weet dat vissen zich te goed zullen doen aan kikkervisjes en waterbeestjes.

9. Gebruik geen pesticiden. Het gebruik van pesticiden zorgt voor minder insecten in je tuin. Wist je dat bestrijdingsmiddelen één van de oorzaken van de achteruitgang van vlinders zijn?

10. Bemesten hoeft niet. Bemesten in de tuin is helemaal niet nodig. Voor ieder type grond - arm of rijk - bestaan voldoende diverse planten om je tuin op te fleuren. Wil je de grond verbeteren om met succes wat groenten te telen, kies dan voor natuurlijke meststoffen in plaats van kunstmeststof.

Verdere aanbevelingen, zie bijlage

De Brabantse Milieufederatie maakt zich ernstige zorgen over de ontoelaatbare concentraties van de stof Imidacloprid in het oppervlaktewater in Noord-Brabant. Te vaak wordt de maximaal toelaatbare concentratie van deze stof ruim overschreden. Imidacloprid wordt hoofdzakelijk toegepast in de boomteelt, fruitteelt en bollenteelt. Deze teelten nemen in Brabant enorm toe en daardoor ook het gebruik van Imidacloprid.

EFSA, de Europese Voedselautoriteit, presenteerde in mei 2012 in opdracht van de Europese Commissie een rapport over de risico’s van pesticiden op de gezondheid van onder meer honingbijen en hommels. In het rapport schrijft EFSA dat voor wat betreft blootstelling gekeken moet worden naar acute en chronische effecten van de pesticiden. En ook naar de gevolgen van langdurige blootstelling aan lage doseringen. De recente publicaties van de toxicologen Henk Tennekes en Francisco Sánchez-Bayo over de grote overeenkomsten in het dosis-werkingsprofiel van kankerverwekkende stoffen en neonicotinoide insecticiden (bijlage) krijgen daarbij ruime aandacht en zijn een uitgangspunt voor het ontwikkelen van nieuwe methoden om de risico’s van gewasbeschermingsmiddelen vast te kunnen stellen. Vrijdag 1 juni publiceerde EFSA een statement over de bevindingen van twee recente studies naar subletale effecten op bijen van imidacloprid en thiamethoxam (Henry et al. en Whitehorn et al.; Science 30 maart 2012). Henry et al. onderzochten het effect van thiamethoxam op het vlieggedrag van bijen. De onderzoekers rustten twee groepen bijen uit met een zendertje en stelden één daarvan bloot aan een realistische dosis van het insecticide. Ze stelden vast dat de dieren die met het insecticide in contact waren gekomen, een twee tot drie keer grotere kans hadden om niet naar de kolonie terug te keren. Dat kan er volgens de onderzoekers toe leiden dat het aantal dieren in een kolonie in die mate afneemt, dat herstel moeilijk is en de kans op het instorten van de kolonie vergroot. Whitehorn et al. gingen na wat de impact is van imidacloprid - een van de vaakste gebruikte neonicotinoiden - op hommels. Ze stelden de dieren bloot aan dosissen waarmee ze ook in het wild in aanraking komen en bestudeerden de kolonies. Die bleken op het einde van het experiment minder te wegen dan controlekolonies. Ze bevatten ook minder koninginnen, die na de winter nieuwe kolonies stichten. EFSA concludeert dat in sommige gevallen de geteste concentraties relevant zijn voor veldsituaties in Europa. Volgens het Ctgb is dit voor Nederland niet het geval (bijlage).

Het gaat niet goed met de Groningse bij. Van alle bijenvolken in de provincie heeft zeker dertig procent de afgelopen winter niet overleefd. Dat meldt RTV Noord. Imkers en natuurorganisaties maken zich grote zorgen, want bijen zijn hard nodig voor de bestuiving van planten, bloemen en landbouwgewassen.

De in Zutphen woonachtige toxicoloog Henk Tennekes voert al jaren een ware kruistocht tegen de neonicotinoïden. Tennekes, die in Engeland, Duitsland en Zwitserland twintig jaar kankeronderzoek deed, heeft ontdekt dat de relatie tussen dosis en werking van neonicotinoïden precies lijkt op die van bepaalde kanker­verwekkende stoffen. „Het effect stapelt zich op. Elk beetje gif dat een bij binnenkrijgt, hoe klein ook, brengt risico mee.” Volgens Tennekes veroorzaken de neonicotinoïden een ecologische ramp. „In Japan hebben ze ontdekt dat imidacloprid net zo op zoogdieren werkt als op insecten. Daar zie je een toename van ADHD, autisme, leer- en gedragsproblemen bij kinderen. Wat kopen we ervoor als onze kinderen neurologische storingen oplopen en alle insecten doodgaan? Het gaat heel snel. Exponentieel in de tijd. Dit zijn de vier ruiters van de apocalyps.”

De natuur wordt in veel tuinen niet meer gedoogd. Het is een trend om een tuin te beleggen met stenen of tegels en te omzomen met een schutting in plaats van een heg. Overal worden planten in potten gezet in plaats van de volle grond. Hier is geen plaats meer voor plant of dier. Geen vlinders, insecten, egeltjes, vogels en andere prachtige natuurverschijnselen. Vlinders kunnen zich niet meer voeden of een eitje afzetten want daarvoor zijn bloeiende planten en hier en daar een brandnetel nodig. Insecten, egels en andere dieren kunnen zich niet meer verschuilen en voedsel zoeken onder de struiken en in tuinafval. De vogels, als roodborst, winterkoningen, kool- en pimpelmezen vinden geen struiken of bomen meer om te schuilen en te nestelen. In deze tuinen zijn de insecten waarmee ze hun jongen voeren niet meer aanwezig. Egels vinden er geen wormen en slakken en worden tegen gehouden door al die schuttingen. In de stedelijke omgeving wordt het voortbestaan van insecten nog verder bemoeilijkt door verschraling van de beplantingen. Steeds vaker worden uit kostenoverwegingen kleurrijke beplantingen vervangen door verharding of gazons. En dat is bepaald niet bevorderlijk voor de levenskansen van insecten. Tips voor natuurlijk tuinieren en de bevordering van biodiversiteit in de stedelijke omgeving, zie bijlage.

De groep Veluwe Zuid van de Nederlandse Bijenhouders Vereniging (NBV), in vergadering bijeen op 4 april 2012, in overweging nemende dat publicaties ( o.a. Science 30 maart 2012 Universiteit Stirling, en INRA, Frankrijk) van veldproeven de schadelijkheid van neonicotinoïden inmiddels ondubbelzinnig hebben aangetoond, heeft het hoofdbestuur van de NBV met klem verzocht om nu snel in deze zaak de noodzakelijke acties te ondernemen op basis van het uitgangspunt: “bij twijfel niet gebruiken en dus verbieden” (bijlage). Deze motie, die werd ontraden door het hoofdbestuur van de NBV, is op de algemene ledenvergadering (ALV) van de NBV van 28 april 2012 in stemming gebracht en aangenomen (265 geldige stemmen, 15 onthoudingen, 107 tegen, 143 voor). Het hoofdbestuur zal de motie uitvoeren terwijl de voorzitter het elk bestuurslid vrij laat om ook zijn eigen mening uit te dragen.

De Europese ombudsman gaat onderzoeken of de Europese Commissie wel voldoende maatregelen heeft genomen tegen bijensterfte door bepaalde insecticiden. Aanleiding is een klacht uit Oostenrijk die stelt dat de Commissie onvoldoende rekening houdt met nieuw wetenschappelijk bewijs omtrent de schadelijkheid van neonicotinoïden. Volgens de Oostenrijkse ombudsdienst moeten neonicotinoïden opnieuw geëvalueerd worden aangezien zowel observaties van imkers als wetenschappelijke studies wijzen op een verhoogde bijensterfte door insecticiden van die groep. Op dit ogenblik analyseert de Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA twee studies die verschenen in het wetenschapsblad Science. Daarin maakten Schotse en Franse wetenschappers met praktijkproeven duidelijk dat twee insecticiden van de groep der neonicotinoïden (imidacloprid en thiamethoxam, nvdr.) schadelijk zijn voor hommels en honingbijen. EFSA onderzoekt ook of Italië het bij het rechte eind heeft door uit voorzorg met insecticiden behandelde maïszaden van zijn grondgebied te weren.

De Milieufederatie Noord-Holland heeft de noodklok geluid over imidacloprid en is van mening dat de toelating van dit middel zo snel mogelijk in heroverweging moet worden genomen. De invloed van landbouwgif imidacloprid op de gezondheid van mens en dier in Noord-Holland moet terdege worden onderzocht. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier moet daar bij het rijk op aandringen. ,,We willen niet dat het rijk net als bij de Q-koorts jaren te laat maatregelen neemt’’, zegt fractievoorzitter Lydia Snuif-Verwey van Water Natuurlijk, grootste partij in het algemeen bestuur. De Partij voor de Dieren (PvdD) heeft zeer recentelijk met een open brief de bestuursvoorzitter van de Wageningen Universiteit & Research (WUR) opgeroepen om het door internationale wetenschappers algemeen erkende verband tussen dit landbouwgif en bijensterfte niet langer te ontkennen.

In 2020 moet het verlies aan plant- en diersoorten in Europa op zijn minst zijn gestopt. Het behoud en herstel van beschadigde ecosystemen moet hoger op de politieke agenda komen en biodiversiteit moet ook in andere beleidsterreinen - zoals landbouw, visserij, bosbouw, transport en industrie - worden geïntegreerd, zo stelt een rapport van europarlementariër Gerben-Jan Gerbrandy dat vrijdag 20 april door het Europees Parlement is aangenomen.
In het initiatiefrapport - aangenomen met 414 stemmen voor, 55 tegen en 64 onthoudingen- waarschuwt Gerbrandy voor de constante achteruitgang van de biodiversiteit in de EU. Ook wijst hij op de enorme kosten die hiermee gepaard gaan: "Een kwart van de planten en dieren in Europa dreigt uit te sterven. De vernietiging van de natuur kost jaarlijks ongeveer 3 procent economische groei."