knipsels

De actualiteit over de toelating van gewasbeschermingsmiddelen op basis van neonicotinoïden is voor Bart Bosveld, directeur van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), reden om nogmaals uiteen te zetten dat het Nederlands toelatingsbeleid zorgvuldig en veilig is. Wanneer een middel op basis van een neonicotinoïde toegelaten wordt in Nederland is aangetoond dat het gebruik van dát middel niet leidt tot een gevaarlijk hoge blootstelling van bijen, zegt Bosveld op 11 maart 2011 (zie bijlage). In een reactie zegt toxicoloog Henk Tennekes dat er inmiddels overduidelijke aanwijzingen zijn dat chronische blootstelling van bijenvolken aan neonicotinoïden (door besmetting van stuifmeel en nectar) betrokken is bij de verhoogde bijensterfte (zie bijlage). Bovendien is er sinds 2004 sprake van een compleet falende handhaving van kwaliteitsnormen voor het oppervlaktewater. De groteske normoverschrijdingen van imidacloprid in het oppervlaktewater, die sinds 2004 worden veroorzaakt door de glastuinbouw, fruit-, boom- en bloembollenteelt en in de akkerbouw, en die een dodelijke bedreiging voor niet-doelwit insecten vormen, worden door het Ctgb tot op de dag van vandaag niet bestreden. Met de recent besloten handhaving van de toelating van het middel Merit Turf (ter bestrijding van engerlingen en emelten in openbare grasvegetatie en graszodenteelt) heeft het Ctgb te kennen gegeven geenszins van plan te zijn toepassingen van imidacloprid in te perken om oppervlaktewater verontreiniging te bestrijden. Dit ondanks het feit dat ook de zogenaamde 'spuitschadecommisie' al in 2009 bij de toenmalige minister van LNV zijn zorg over de aanwezigheid van imidacloprid in het oppervlaktewater heeft uitgesproken, aldus Tennekes (zie bijlage).

Het milieubureau van de Verenigde Naties (UNEP) luidt de noodklok over de internationale bijenpopulatie. Op sommige plekken in de wereld is het aantal bijen met wel 85 procent gedaald. Dat kan leiden tot een internationale crisis, aldus een VN-rapport dat op 10 maart 2011 naar buiten is gebracht. Boeren zouden een toeslag moeten krijgen als ze 'bijvriendelijk' boeren. Er moet voorzichtig worden omgesprongen met pesticiden en beheerde bijenkorven moeten vrij worden gehouden van ziektes.

"We zijn bezig de insecten uit te roeien", meent toxicoloog Henk Tennekes. Bijen, hommels, maar ook vlinders, kevers en muggen. Steeds meer insecten leggen het loodje. "Rijd zomers in je auto maar eens door de weilanden. Twintig jaar geleden zat je voorruit dan onder de vliegjes. Dat zijn er nu steeds minder", aldus Tennekes. Vooral het landbouwgif van de groep neonicotinoïden, zoals imidacloprid, draagt bij aan de enorme sterfte. Ook insecten in natuurgebieden gaan achteruit, vermoedelijk omdat het gif zich via het oppervlaktewater makkelijk verspreidt. "Insecten zijn cruciaal voor de bestuiving van fruit en groente en ze houden de bodem vruchtbaar. Als zij wegvallen is het gedaan met de grootschalige voedselproductie", legt Tennekes uit: "We staan aan de vooravond van een ramp, maar niemand heeft het in de gaten."

Op akkerbouwbedrijven waar veel pesticiden gebruikt worden en de graanopbrengst hoog is, broeden minder boerenlandvogels. Ook brengen minder vogels er de winter door. Dit concludeert NWO-promovenda Flavia Geiger op basis van een grootschalig onderzoek dat zij samen met onderzoekers van negen andere Europese Universiteiten uitvoerde. Zij promoveerde op 21 januari 2011 aan de Wageningen Universiteit.

Al jaren bestudeert de toxicoloog Henk Tennekes wat de mogelijke gevolgen zijn van bepaalde insecticiden, de zogenaamde neonicotinoïden, op flora en fauna. Deze insecticiden worden niet verstoven, maar bijvoorbeeld toegevoegd aan zaadcoatings of in de bodem. Ze kunnen vervolgens migreren naar de bloem en daar door insecten worden opgenomen. De massale afname van bijenvolken wijt Tennekes hier bijvoorbeeld aan, maar ook watervlooien en libelles hebben last van het goedje. Keer op keer waarschuwt hij de overheid dat zij maatregelen moeten nemen tegen bijvoorbeeld de toepassing van imidacloprid, maar desondanks blijven die maatregelen uit. Nu publiceert Tennekes voor een breder publiek informatie over dit onderwerp in een prachtig uitgevoerd boek.