knipsels

Voorzitter Jaap Molenaar van de Bijenstichting heeft een positief gevoel over het Jaar van de Bij. ,,We hebben veel mensen bereikt'', zegt hij. ,,Maar ik voel een soort kater dat in dit Jaar van de Bij het neonicotinoïde gif thiacloprid een ruimere toelating heeft gekregen. Dat is voor veel agrariërs een opvolger van imidacloprid.'' Dat het mondiaal mis dreigt te gaan met de bij, heeft Molenaar en zijn geestverwanten op de barricaden gedreven. ,,In Nederland dreigt 40 procent van de bijensoorten op de rode lijst te komen'', zegt hij fel. ,,Dat betekent dat er gevaar is van uitsterven. Dat moeten we voorkomen.'' Volgens de Kolhorner gaat het langzaam de goede kant op met de bewustwording van publiek en agrarische sector.

Het beschermen van geïsoleerde natuurgebiedjes met bedreigde soorten heeft weinig zin, zolang de omgeving van die reservaten niet op orde is. Nederland moet daarom juist investeren in grote landschappelijke eenheden die onderling zijn verbonden. Pas dan kan de negatieve invloed van de landbouw worden gekeerd. Tot die conclusie komt de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur die volgende maand een advies uitbrengt aan staatssecretaris Sharon Dijksma (natuur). Een commissie onder leiding van oud-minister Agnes van Ardenne bereidt een herijking van het Nederlandse natuurbeleid voor en liet de doelmatigheid daarvan afgelopen jaar onderzoeken. Volgens de toxicoloog Henk Tennekes is dit advies zinloos zo lang als de oppervlaktewaterverontreiniging met bestrijdingsmiddelen, daaronder vooral de neonicotinoiden, niet effectief wordt bestreden. Het is een absolute illusie te denken delen van Nederland te kunnen vrijwaren van de kwalijke gevolgen van deze milieuverontreiniging, aldus Tennekes.

Weinig wetenschappelijke uitdagingen zijn complexer dan het begrijpen van de gezondheids- of milieurisico's van een chemische stof. Onderzoekers kunnen nu eenmaal giftige verbindingen niet aan mensen toedienen om te zien welke doses kanker veroorzaken. In plaats daarvan vertrouwen laboratorium onderzoekers op dierproeven, en epidemiologen onderzoeken de humane blootstelling die in het veld kan optreden. Beide soorten studies hebben veel onzekerheden, en wetenschappers moeten extrapoleren om oorzakelijke gevolgtrekkingen te kunnen maken en beschermende maatregelen aan te bevelen. Omdat absolute zekerheid zelden een optie is, zouden regelgevingprogramma's niet effectief zijn als een dergelijk bewijs vereist zou zijn. Overheidsfunctionarissen moeten de beste beschikbare gegevens gebruiken om grenswaarden voor schadelijke chemische stoffen vast te stellen en de veiligheid van geneesmiddelen te bepalen. Onzekerheid is een inherent probleem van de wetenschap, maar gefabriceerde onzekerheid is een heel andere kwestie. In de afgelopen drie decennia is de industrie vaak betrokken geraakt bij het ​​ wetenschappelijk onderzoek wanneer hun belangen werden bedreigd. Als, bijvoorbeeld, studies aantonen aan dat een bedrijf de bevolking of het milieu blootstelt aan gevaarlijke niveaus van een bepaalde chemische stof, reageert het bedrijf meestal met het inhuren van eigen onderzoekers om deze studies in twijfel te trekken. Eclatante voorbeelden van deze strategie zijn de wetenschappelijke controverses die zijn ontstaan over de relaties tussen roken en longkanker en tussen bestrijdingsmiddelen en bijensterfte.

De meeste Nederlandse wateren zijn nog lang niet schoon genoeg voor alle planten en dieren. Veel speciale soorten overleven niet. Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Slechts 5 procent van de Nederlandse wateren voldoet aan de ecologische normen die Nederland zelf heeft vastgesteld bij de uitwerking van de Europese Kaderrichtlijn Water. Met de oorspronkelijke plannen uit 2009 zou over vijftien jaar 40 procent van de wateren niet langer een ecologische onvoldoende krijgen. Maar het is twijfelachtig of Nederland zelfs dit gematigde resultaat zal halen. Dat komt vooral doordat dit kabinet de bezuiniging handhaaft van eenderde op het budget om de rijkswateren schoner te krijgen, en ook de bezuinigingen op het natuurbeleid deels handhaaft.

Met zijn verrekijker zoekt hij zorgvuldig de hemel af op tekenen van beweging: misschien ziet hij wel een merel, of een fladderende zwerm spreeuwen. Een week geleden zag hij nog spreeuwen: vier van hen fladderden van boom tot boom, en deden zich te goed aan de herfst bessen. Vogels zijn tegenwoordig een echte zeldzaamheid geworden. In zijn jeugd, herinnert hij zich, kon hij nog genieten van de acrobatiek van hele zwermen vogels op jacht naar insecten. Maar nu is het stil in de lucht, afgezien van het gezoem van een voorbijvliegend vliegtuig. Hij loopt terug naar zijn moestuin, en gaat verder met de moeizame bestuiving van zijn frambozen planten: met de hand borstelt hij voorzichtig stuifmeel op de stempels. In het verleden zouden bijen, wespen, vlinders en vliegen dat voor hem gedaan hebben, maar tegenwoordig zijn zulke insecten eveneens een zeldzaamheid geworden. De boeren hebben hun toevlucht gezocht in robot bijen om hun gewassen te bestuiven: kleine motoren, in stoffen omhulsels, die van bloem naar bloem zweven.
Zullen deze sombere vooruitzichten realiteit worden voor toekomstige generaties?