Weidevogels

Snelle achteruitgang kievitenstand

Het gaat bar slecht met de kievit Vanellus vanellus. De laatste vijf jaar is sprake van een forse achteruitgang, in Friesland lokaal variërend van 4,5 tot 8,5 procent per jaar. Dit blijkt uit cijfers van onderzoeksinstituut Sovon.

De alarmerende situatie is opmerkelijk in het licht van de uitspraak van de Raad van State over het ‘aaisykjen'. Begin juli stelde dit rechtsorgaan nog dat de kievitenstand in Friesland stabiel zou zijn. De cijfers wijzen nu anders uit. Sovon, dat zich baseert op inventarisaties van het Weidevogelmeetnet, ziet een kentering in 2003. Tot dat jaar was de stand op veel plaatsen redelijk stabiel. Daarna ging het mis.

Sterke afname van weidevogels in het Wormer- en Jisperveld 2004-2007

Het Wormer- en Jisperveld is het grootste aaneengesloten veenweidegebied van West-Europa en één van de best bewaarde voorbeelden van het West-Nederlandse laagveenlandschap. In 2007 is in het Wormer- en Jisperveld de derde gebiedsdekkende broedvogels inventarisatie en vergelijking in het kader van het monitoringsplan van "Vereniging Natuurmonumenten" uitgevoerd. Weidevogels zoals grutto en kievit zijn in aantal sterk afgenomen t.o.v. 2004. Ook scholekster, tureluur en veldleeuwerik gingen hard achteruit.

De Steenuil in Friesland sterk bedreigd

De Steenuil Athene noctua is een vogel van het halfopen agrarische landschap met houtwallen en een korte vegetatie. Regenwormen en insecten vormen met 75% het hoogste aandeel van het voedsel van de Steenuil. Op plaatsen waar de vegetatie kort is, wordt lopend, huppend en soms rennend gejaagd op insecten en wormen. Als de achteruitgang van de Steenuil zich in het huidige tempo voortzet, zal deze uil spoedig uit het Friese cultuurlandschap zijn verdwenen.

Insecten- en vogelschaarste in Flevoland in 2008

Het ene seizoen is uiteraard en wellicht gelukkig niet altijd te vergelijken met het andere seizoen, maar met name dit jaar ben ik toch wel een beetje geschrokken van een aantal zaken. In het voorjaar viel het mij op dat er schrikbarend minder kieviten Vanellus vanellus en andere weidevogels aanwezig waren in het gebied nabij mijn woonplaats Dronten in Flevoland. In de loop van 2008 merkte ik eveneens dat er opvallend weinig insecten aanwezig zijn.

Kommt der stumme Frühling?

Mitte der sechziger Jahre erschien in Deutschland das Buch "Der stumme Frühling" der amerikanischen Biologin Rachel Carson. Darin entwickelt die Autorin die Vision vogelfreier und deshalb stummer Landschaften. Zumindest für die Felder und Wiesen Mitteleuropas dürfte dieses Szenario in nicht allzu ferner Zukunft Realität werden; denn seit dreißig Jahren verschwinden die Feldvögel kontinuierlich aus unseren Kulturlandschaften. Der BUND schreibt den extremen Bestandsrückgang einer neuen Stoffgruppe von Pestiziden, den Neonikotionoiden, zu. Sie töten in einer bisher unbekannten Intensität alle Insekten, die auf den besprühten Ackerflächen leben. Die dort lebenden Vogelarten finden nun keine Nahrung mehr; sie verlassen und meiden dann diese Lebensräume.

Alarmierender Rückgang von Wiesenvögeln - Feldlerche und Kiebitz werden immer seltener

Den Feld- und Wiesenvögeln in Deutschland geht es so schlecht wie nie zuvor. Einige sind mittlerweile sogar vom Aussterben bedroht. Neue Auswertungen des NABU zeigen, dass unsere typischen "Ostervögel" Kiebitz Vanellus vanellus, Uferschnepfe Limosa limosa und Feldlerche Alauda arvensis bundesweit beunruhigende Bestandsrückgänge aufweisen. So brüten in Deutschland heute nur noch halb so viele Uferschnepfen wie vor 15 Jahren.

Einsatz von Insektiziden bedroht die Feldlerche

Ihr Rückgang in den letzten vierzig Jahren ist dramatisch: in ganz Europa ist der Feldlerchenbestand schätzungsweise um 90 Prozent zurückgegangen. Der starke Einsatz von Pflanzenschutzmitteln in der Landwirtschaft vernichtet nicht nur Insekten, sondern bedroht auch die Feldlerche Alauda arvensis. Das Nahrungsangebot an Insekten wird in intensiv genutzten Kulturen durch den Einsatz von Unkraut- und Insektenbekämpfungsmitteln weitgehend vernichtet. Die Feldlerche sucht ihre Nahrung nur am Boden. Ausgewachsene Lerchen verzehren vorwiegend Insekten und Spinnen, aber auch Samen und frisches Blattgrün. Die Jungvögel dagegen sind allein auf tierisches Futter angewiesen. Da die Jungvögel ohne tierische Nahrung nicht überleben können, wirkt sich ein solcher Nahrungsmangel vor allem auf den Lerchennachwuchs verheerend aus.

Vogels houden van biologisch

Het ouderwetse gemengde bedrijf: daar voelden vogels zich echt thuis. De nieuwe, grootschalige landbouw van de afgelopen halve eeuw heeft vogels verjaagd. Nu zachtjesaan het biologisch boeren terrein wint, zien we ook de vogelstand voorzichtig aantrekken. Biologisch is niet alleen logisch, maar ook gunstig voor de biodiversiteit. En daar moeten vogels het van hebben. Weten de boeren Benedictus, Peters en Busger. De veldleeuwerik Alauda arvensis, de kneu Carduelis cannabina, de kieviet Vanellus vanellus, de groenling Carduelis chloris en de grauwe gors Miliaria calandra doen het beduidend beter op biologische akkers.

Aantal broedsels van weidevogels daalt

Al vele jaren zijn honderden vrijwilligers op pad om de nesten van weidevogels op te sporen. Een tijdrovende activiteit die is bedoeld om de nesten te markeren, waardoor boeren bij werkzaamheden op het land de legsels kunnen ontzien. Maar ondanks alle inspanningen daalt het aantal broedsels van vrijwel alle weidevogels. Daarbij gaat het allang niet meer uitsluitend om de zeldzamere soorten als watersnip Gallinago gallinago, grutto Limosa limosa en tureluur Tringa totanus, maar ook om de veel voorkomende kievit Vanellus vanellus.