Het gebruik van pesticide voor het openbaar domein is vorig jaar in Mechelen met een derde gedaald. Werd in 2012 nog 66 kilogram gebruikt, dan was dat vorig jaar 42 kilogram. ‘Het is op zijn minst bemoedigend dat het onderhoud met onze straten en pleinen met minder kan en dat toch hetzelfde kwaliteitsniveau werd behouden’, zegt schepen van Openbare Werken Bart De Nijn (N-VA). ‘Ons opzet om tegen 2015 volledig pesticide- of herbicidevrij te zijn, is dus zeker haalbaar.’

Bij mensen die een hogere hoeveelheid van het pesticide DDT in hun bloed hebben, komt vaker alzheimer voor. Dat stellen Amerikaanse onderzoekers in JAMA Neurology. Patiënten met Alzheimer hebben bijna vier maal zoveel DDT in hun lichaam dan gezonde mensen. DDT is een succesvol pesticide dat aan het einde van de Tweede Wereldoorlog gebruikt werd tegen malaria en later om gewassen in de commerciële landbouw te beschermen. Sinds 1972 is het in de VS en veel andere landen een verboden middel. De pesticide DDT wordt in het lichaam afgebroken tot DDE. DDT blijft jarenlang aanwezig in het menselijk lichaam waar het wordt afgebroken tot DDE. De halfwaardetijd van DDT in het lichaam is minstens een jaar of zes en die van DDE is nog een paar jaar langer. Onder de onderzochte patiënten waren er ook een aantal met een hoge DDE-concentratie zonder alzheimer (en omgekeerd) maar in de groep met de hoogste DDE-niveaus was de kans op alzheimer viermaal zo groot als bij de rest. Daarmee is het pesticide waarschijnlijk niet de enige factor die alzheimer veroorzaakt.

Louise Fresco wordt de nieuwe voorzitter van de universiteit van Wageningen. Dat heeft de instelling vandaag bekendgemaakt. De benoeming gaat per 1 juli in. Fresco (61) is nu nog hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Ze wordt internationaal gezien als autoriteit op het gebied van voedselzekerheid, internationale samenwerking en wetenschap. In de top 100 van machtige vrouwen van maandblad Opzij stond ze in 2011 op de eerste plaats in de categorie Wetenschap en Onderwijs. Fresco is ook auteur van romans als De tuin van de sultan van Rome en De utopisten. Fresco wordt niet alleen voorzitter van de universiteit, maar ook van het aan de universiteit verbonden onderzoekscentrum. Daar kunnen derden, bijvoorbeeld bedrijven, tegen betaling onderzoek laten doen.

Eind novem ber 2013 presenteerde BirdLife international de nieuwe Rode Lijst voor vogels. De lijst geeft een update van de meest bedreigde vogelsoorten ter wereld. Wat blijkt? Nog nooit was de lijst zo lang en de zeldzaamste categorie zo uitgebreid. De nieuwe BirdLife-oefening levert een dramatische lijst op van bijna 200 soorten die we zullen kwijtraken als er geen dringende actie komt. Dit jaar staat een update van de Belgische Rode Lijst op het programma: daar mogen we soorten als Nachtegaal (Luscinia megarhynchos), Wielewaal (Oriolus oriolus) en Tapuit (Oenanthe oenanthe) in het rood verwachten.

Er is met verontwaardiging gereageerd op deze uitspraak van de Nederlands-Amerikaanse CEO van Bayer, Marijn Dekkers tijdens een Financial Times-conferentie over farmacie op 3 december. Dat meldt Bloomberg. Dekkers citaat heeft alles te maken met Bayerns patent op het kankermedicijn Nexavar. Onder druk van de Indiase patentwetgeving moest Bayern toestaan dat de Natco Pharma Ltd een kopie van het product op de lokale markt kon brengen, 97 procent goedkoper dan dat van Bayer. De reden hiervoor is dat in India dwanglicenties kunnen worden toegekend voor sommige medicijnen als die lokaal niet beschikbaar zijn tegen een redelijke prijs. Er kwam zo’n dwanglicentie op Bayers kankermedicijn Nexavar, omdat de Indiase autoriteiten het te duur voor de lokale markt vonden.

De groei van de larven van hommels wordt ernstig verstoord door pyrethroïden, synthetische insecticiden die veel worden ingezet in de land- en tuinbouw tegen vliegende insecten, kakkerlakken en termieten. De hommels worden daardoor mogelijk minder goed in het verzamelen van nectar en het verspreiden van stuifmeel. Dat melden Britse onderzoekers in het wetenschappelijk tijdschrift Journal of Applied Ecology. De wetenschappers bestudeerden de groei van hommels in hun laboratorium. De kolonies van sommige dieren werden bespoten met pyrethroïden, andere hommels werden niet blootgesteld aan de insecticiden. De ontwikkeling van de insecten werd in de gaten gehouden door de grootte van de kolonies te meten en individuele hommels te wegen met behulp van speciale apparatuur. Uit het onderzoek blijkt dat de larven van de insecten aanzienlijk minder groot worden door de invloed van pyrethroïden. Volgens hoofdonderzoeker Mark Brown kan het effect van de veel gebruikte insecticiden grote gevolgen hebben voor de natuur. "Hommels zijn essentieel voor onze voedselketen, dus het is van groot belang dat we begrijpen hoe de groei van wilde hommels wordt beïnvloed door de chemicaliën die we op het land spuiten", verklaart hij op nieuwssite ScienceDaily.

Bij dit jaareinde is het interessant eens stil te staan bij de kennis over de huidige biodiversiteit in Vlaanderen. De meeste gegevens voor Vlaanderen worden bij elkaar gezocht en geïnterpreteerd door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (www.inbo.be). Van het totale geschatte soortenaantal van ongeveer 40.000 in ons gewest, heeft dit Instituut er 1996 onder de loep genomen. Het gaat om amfibieën, broedvogels, dagvlinders, hogere planten, libellen, loopkevers, reptielen, sprinkhanen, vissen en waterwantsen. Van die 1996 zijn er op dit ogenblik 960 soorten niet in gevaar, 411 bijna in gevaar, 124 kwetsbaar, 142 bedreigd, 177 ernstig bedreigd, 139 regionaal uitgestorven en van 43 soorten waren er onvoldoende gegevens bekend om een status te kunnen opmaken. Zonder in te gaan op technische details is het dus duidelijk dat ongeveer een kwart van de onderzochte soorten in gevaar is en het risico loopt om op termijn uit te sterven of minstens zwaar achteruit te gaan.

De bakker op het Almeerse Stationsplein doet weer goede zaken en de bankjes zitten vol. Tussen de voeten scharrelen duiven, mussen en spreeuwen hun kostje bij elkaar. Dit eens zo vertrouwde beeld is de laatste jaren drastisch veranderd. Sinds juni 2009 loop ik iedere woensdag een “duivenrondje”. Tijdens dit lunchloopje door het stadshart tel ik alle stadsvogels. Uit de telling blijkt dat alle echte stadsvogels langzaamaan in aantal afnemen. De spreeuw (Sturnus vulgaris) doet het van deze soorten het slechtst. Waar ik in 2009 nog vaak 10 spreeuwen tegenkwam, moet ik nu moeite doen om er ééntje te vinden. Deze achteruitgang is niet alleen in Almere aan de gang. Sinds eind jaren zeventig wordt de achteruitgang al opgemerkt. De Nederlandse broedpopulatie nam in 1984-2012 gemiddeld met 4% per jaar af. Daardoor is nog maar 40% over van de populatie uit de jaren tachtig. Reden om de soort op de Rode Lijst te plaatsen. Nederland is daarin niet uniek. De hele West-Europese broedpopulatie is gehalveerd.

Dat blijkt uit een onderzoek van de KU Leuven, dat aantoont dat de chemische structuur van koninginferomonen bij mieren, bijen en wespen zeer gelijkaardig is. De nesten van mieren, wespen bestaan uit dieren die zich voortplanten (koningin) en insecten die zich niet voortplanten (werksters). De koningin produceert feromonen die ervoor zorgen dat de werksters uit het nest onvruchtbaar zijn en dat enkel zij zich kan voortplanten. De onderzoekers vergeleken de chemische stoffen in de feromonen van verschillende verschillende bijen-, wespen- en mierensoorten. Ze merkten op dat de koninginferomonen van de drie insectensoorten tot dezelfde chemische klasse behoorden, de verzadigde koolwaterstoffen. Dit deed hen vermoeden dat deze feromonen bij elk van de drie soorten geëvolueerd is uit een signaal dat aanwezig was bij een verre gemeenschappelijke solitaire voorouder. "Ook solitaire soorten produceren deze verzadigde koolwaterstoffen. Zij gebruiken de stoffen om mannelijke soortgenoten aan te trekken", zegt Tom Wenseleers van het departement Biologie. "Dit doet vermoeden dat de feromonen hun oorsprong vinden bij een solitaire soort die de verre voorouder is van alle mieren, bijen en wespen. Deze soort leefde ongeveer 145 miljoen jaar geleden."

De vaste commissie voor Economische Zaken heeft op 20 november 2013 om een reactie van de
staatssecretaris van Economische Zaken gevraagd op de publicatie van DiPrisco et al, 2013.
Het gaat daarbij om een artikel, gepubliceerd op 21 oktober in het wetenschappelijk tijdschrift ‘PNAS’: Di Prisco, Cavaliere, Annoscia, Vaaricchio, Caprio, Nazzi, Gargiulo & Pennacchio. Neonicotinoid clothianidin adversely affects insect immunity and promotes replication of a viral pathogen in honey bees. PNAS October 21 2013. www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1314923110. De brief van staatssecretaris Dijksma (EZ) aan de Tweede Kamer over deze publicatie (onderzoek naar de werking van een bepaald onderdeel van het immuunsysteem van honingbijen na blootstelling aan clothianidin of imidacloprid) is bijgevoegd. In een reactie op de Kamerbrief van de staatssecretaris schrijft de toxicoloog Henk Tennekes dat Landbouw bij de risicobeoordeling van de neonicotinoiden nog steeds blindelings vertrouwt op het oordeel van het Ctgb. De bewering van het Ctgb dat de publicatie van Di Prisco et al. "niet veld-relevant is voor Nederland", onderstreept alleen maar incompetentie die deze instantie overigens wat de neonicotinoiden betreft al jarenlang ten toon spreidt, aldus Tennekes.