Het voortbestaan van verschillende vlinders in natuurgebieden in Overijssel staat op het spel. Dat zegt de Vlinderstichting. Het gaat om zogeheten Natura-2000-gebieden; natuurgebieden met zeldzame diersoorten. Dat komt vooral door te veel stikstof, maar volgens het Wereld Natuur Fonds (WNF) zullen de plannen om dat terug te dringen niet veel helpen. In 2032 moet het Programma Aanpak Stikstof afgerond zijn, maar het WNF voorspelt dat "een forse extra inzet nodig zal zijn om de voor de natuur vereiste daling van stikstofdepositie te halen". Stikstof is belangrijk voor de bevruchting van landbouwgrond en wordt dan ook vooral door de landbouw uitgestoten. Door te veel stikstof in de lucht gaan grassen veel harder groeien en verdringen ze planten waar vlinders als het Heideblauwtje, de Heivlinder en Bruine Vuurvlinder afhankelijk van zijn. "Kale en dus warmere plekken raken helemaal overgroeid", vertelt Kars Veling van de Vlinderstichting. "Veel vlinders hebben juist meer open stukken nodig om zich goed te kunnen voortplanten."
Ook vogels zijn in gevaar. Volgens voorlichter van Sovon Vogelonderzoek gaat het in Overijssel om de Korhoen, Nachtzwaluw en Boomleeuwerik. Natura 2000-gebieden zijn natuurgebieden waar zeldzame diersoorten voorkomen. Overijssel heeft 24 Natura-2000-gebieden die beschermd worden om verdere achteruitgang te voorkomen.

In Ghana dreigt de grijze roodstaartpapegaai (Psittacus erithacus) binnen een paar jaar uit te sterven. De populatie papegaaien die in het land in het wild leven is sinds 1992 met 90 tot zelfs 99% afgenomen. Dat blijkt uit recent onderzoek van de Manchester Metropolitan University in het wetenschappelijke tijdschrift Ibis. De wetenschappers voerden tellingen uit in 42 afgebakende gebieden van 100 vierkante kilometer in de bossen van Ghana. Ze vergeleken de onderzoeksresultaten met de tellingen die in 1992 werden gedaan. De verschillen zijn enorm. In bepaalde stukken bos werden nog maar 18 papegaaien geteld. 23 jaar geleden werden nog tussen de 700 en 1200 dieren waargenomen.

Het planbureau voor de leefomgeving (PBL) manipuleert natuurstatistieken zodat het lijkt alsof het natuurbeleid in Nederland aanslaat. Dat schrijft wetenschapsjournalist Rypke Zeilmaker donderdag in Elsevier. Het PBL is het nationale instituut voor strategische beleidsanalyses op het gebied van milieu, natuur en ruimte. Het is organisatorisch onderdeel van het ministerie van Infrastructuur en Milieu maar verricht volgens de eigen missie 'onafhankelijk en wetenschappelijk gefundeerd' onderzoek. Zeilmaker richt zich op een biodiversiteitsmeter van het PBL die veel wordt aangehaald door beleidsmakers en natuurorganisaties. Volgens de gegevens van het PBL zou de afgelopen drie eeuwen in Nederland 85 procent van de biodiversiteit zijn verdwenen, om zich vanaf 1990 iets te herstellen. Zeilmaker - die de onderliggende gegevens van het PBL verkreeg door aanspraak te doen op de Wet Openbaarheid Bestuur - concludeert onder meer dat stadsnatuur en waternatuur niet worden meegenomen in de statistieken van het PBL, waardoor een onvolledig beeld van de Nederlandse natuur ontstaat. Ook stelt hij dat het PBL een verkeerde historische voorstelling geeft van de ontwikkeling van het landbouwareaal in Nederland. Keimpe Wieringa, sectorhoofd Natuur en Landelijk Gebied bij het PBL, spreekt van 'onheuse aantijgingen'.

Het bijengif potatoprid, met het giftige bestrijdingsmiddel imidacloprid, is vanaf 1 januari 2016 verboden in de aardappelteelt. Dit heeft het Ctgb vandaag besloten, naar aanleiding van het bezwaarschrift van Natuur & Milieu en Greenpeace. Via de rechter hebben de milieuorganisaties deze uitspraak afgedwongen. ‘Dit is goed nieuws voor de bijen. De bijensterfte neemt toe door het gebruik van giftige bestrijdingsmiddelen. Daarom pleiten wij voor een verbod hierop. Hoe eerder deze middelen verboden zijn, hoe beter,’ aldus Sijas Akkerman, hoofd Voedsel bij Natuur & Milieu. Het Ctgb heeft aan een aantal middelen met imidacloprid die in de glastuinbouw worden gebruikt, extra eisen gesteld. Glastuinders moeten hun afvalwater 99,5% kunnen zuiveren. Er zijn echter nog nauwelijks glastuinbouwbedrijven die de benodigde zuiveringsinstallatie hebben. Daarom heeft het Ctgb bevolen dat leveranciers alleen nog maar imidacloprid mogen leveren aan tuinbouwbedrijven die kunnen aantonen dat ze over een zuiveringsinstallatie beschikken.

Een inventarisatie van meer dan vijfvoudige normoverschrijdingen van het neonicotinoïde insecticide imidacloprid in het oppervlaktewater in 2014 bevestigt het treurige beeld van bezoedeling van het Nederlandse cultuurlandschap met een voor insecten uitzonderlijk giftige stof dat al sinds 2004 heeft plaats gevonden en een bepalende rol speelt bij de verhoogde bijenvolksterfte. De imidacloprid concentraties in het oppervlaktewater correleren eveneens met achteruitgang van insectivore vogelsoorten, die zich door insectenschaarste niet kunnen voortplanten. Een waterschap is een overheidsorganisatie, net zoals de Rijksoverheid, de provincies en de gemeenten, belast met watersysteembeheer (dit gaat over de kwantiteit, kering en waterkwaliteit) en zuiveringsbeheer (zuivering van afvalwater). Er is bijna geen waterschap in Nederland dat niet met imidacloprid verontreiniging te kampen heeft, maar er wordt nog steeds niet ingegrepen. Navolgend het aantal locaties met meer dan vijfvoudige normoverschrijdingen per waterschap. Wetterskip Fryslan: 2; Waterschap Hunze en Aa's: 2; Waterschap Vechtstromen: 1; Waterschap Zuiderzeeland: 1; Waterschap Rivierenland: 4; Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden: 3; Waterschap Brabantse Delta:3; Waterschap Roer en Overmaas: 2; Waterschap De Dommel: 1; Waterschap Scheldestromen: 4; Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier: 5; Hoogheemraadschap Amstel Gooi en Vecht: 1; Hoogheemraadschap van Delfland: > 5; Hoogheemraadschap van Rijnland: > 5. De situatie in de provincie Zuid-Holland is ronduit dramatisch.

2015 wordt het 'allerslechtste gruttojaar uit de geschiedenis'. Dat zegt hoogleraar trekvogelecologie Theunis Piersma vandaag in een interview met de Volkskrant. Volgens Piersma bedreigt de sterfte onder grutto's Limosa limosa en het geringe aantal kuikens het voortbestaan van de vogelsoort. 'Dan heb je opeens een nationale vogel die richting uitsterven gaat.' Halverwege de jaren zestig leefden er nog 120.000 gruttoparen in Nederland - vermoedelijk een historisch hoogtepunt - daarna ging het bergafwaarts, jaar na jaar. Dit voorjaar waren er in totaal misschien nog zo'n 60.000 individuele vogels over, zegt Piersma. 'Elk jaar gaat ongeveer 20 procent dood. Dat zouden er dan zo'n 15.000 zijn. En omdat er dit jaar hoogstens 4.000 kuikens zijn geproduceerd, zou dat betekenen dat we er komend voorjaar nog eens 11.000 zijn kwijtgeraakt.'

Dat blijkt uit de internationale IUCN-rode lijst waarover Natuurpunt bericht. Voor onze contreien gaan de zomertortel, kievit en scholekster Haematopus ostralegus zorgwekkend achteruit. "De zomertortel Streptopelia turtur was altijd een erg algemene zomergast in West-Europa, maar ging de voorbije zestien jaar wereldwijd achteruit met minstens 30 procent en krijgt het label kwetsbaar", verduidelijkt Gerald Driessens van Natuurpunt. "In verschillende West-Europese landen, waaronder België, bedraagt die achteruitgang zelfs meer dan 90 procent." De achteruitgang van de kievit Vanellus vanellus is, net als veel andere vogelsoorten op het platteland, te wijten aan het intensieve landbouwsysteem. De meeste weidevogels broeden volgens Driessens nog wel. Hij telde twee maanden geleden amper twee jongen in een groep van 300 kievitten. "Dit doet ons vrezen dat als deze generatie verdwijnt, we geen kievitten meer zullen hebben." De IUCN-rode lijst is de mondiale standaard om de gezondheid van de natuur te meten. De lijst toont welke planten en dieren met uitsterven worden bedreigd en geeft informatie over hun verspreiding, leefgebied en de bedreigingen. Wetenschappers en natuurorganisaties wereldwijd verzamelden de gegevens, ook vrijwilligers van Natuurpunt werkten hieraan mee. Dankzij de lijst kunnen zorgwekkende trends gesignaleerd worden zodat met gerichte beschermingsmaatregelen ingegrepen kan worden.

Alleen invoering van een duurzame landbouw kan het tij nog keren voor de dramatisch verslechterde natuur op het platteland en in de open natuurgebieden van Nederland. Die conclusie trekt WNF-directeur Johan van de Gronden uit het eerste Living Planet Report - Natuur in Nederland, dat het Wereld Natuur Fonds vandaag publiceert. Op het platteland en in aangrenzende open natuurgebieden, zoals hei en duinen, is de fauna met respectievelijk 40 en 50 procent populatieverlies vrijwel gehalveerd. Met vermesting, verzuring en pesticiden uit de intensieve landbouw als grote boosdoeners. Wat er nu in Nederland gebeurt, kun je geen serieus natuurbeleid noemen, vindt Van de Gronden. Visie en centrale regie ontbreken volledig. "De inrichting en zorg voor de natuur moet op een andere leest worden geschoeid. Dat komt spijkerhard uit dit rapport naar voren. Er zou een minister voor de leefomgeving moeten komen, met in elk geval natuur en milieu in zijn portefeuille, die een integrale visie ontwikkelt op natuurherstel." De kansen op een omslag naar duurzame landbouw schat hij 'merkwaardig optimistisch' in. "Burgers willen het, het kan en we zullen wel moeten, anders blijven we letterlijk met de stront zitten."

Drie koepelverenigingen stappen naar het Europees hof voor justitie tegen de recente toelating om Sulfoxaflor op de markt te brengen omdat die, net als sommige neonicotinoïden, schadelijk kan zijn voor bijen. “Het is niet duidelijk wat de toxiciteit is van de nieuwe molecules en dat is een groot probleem, er is niet voldoende getest om de gevolgen voor bijen in te schatten”, zegt ingenieur Etienne Bruneau van het Centre Apicole de Recherche et Information (CARI) en verbonden aan de UCL. CARI is lid van BEE Life, een koepel van dertien nationale imkersverenigingen, die samen met Pesticide Action Netwerk Europe, dat 35 milieuverenigingen uit 25 Europese landen samenbrengt, en de Italiaans imkersbond (UNAAPI), naar de rechter stapt. De verenigingen verwijzen naar een negatief rapport (2014) van het Europees Voedselagentschap EFSA over het insectide Sulfoxaflor (Dow AgroSciences). Producent Dow (AgroSciences) kreeg eind juli wel een goedkeuring om het product tien jaar op de markt te brengen. “Zoals andere neonicotinoiden is Sulfoxaflor zeer giftig voor bijen, het product wordt geabsorbeerd door planten en zit in nectar en pollen”, zegt Martin Dermine van Pan Europe. “Bovendien laat de pesticide lang sporen na in de bodem en het water.

Industriële landbouw tast de biodiversiteit aan en veroorzaakt water- en bodemvervuiling door overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen. Dit is de conclusie van een vrijdag gepubliceerde studie van Greenpeace. Bijna een kwart (24,5%) van de kwetsbare en bedreigde soorten in de EU is zo in het nauw gedreven door bestrijdingsmiddelen en kunstmest vervuiling, zo concludeert het rapport. Het voortbestaan van soorten en cruciale ecosysteemdiensten zoals bestuiving, staan daardoor op het spel. Een verschuiving van politieke en financiële steun van industriële landbouw naar duurzame ecologische landbouwpraktijken is daarom hard nodig, aldus Greenpeace.