Henk Tennekes vertelt over zijn werk over neonicotinoïden tijdens afsluiting project de Honingbank in Den Haag

De Honingbank is een kunstproject dat is bedacht door het Franse collectief Parti Poétique (‘Poetische Partij’) en in samenwerking met Stroom Den Haag werd ontwikkeld. Dit project bood een instrument om bijen te sparen: De Bijenspaarrekening. Stroom heeft ervoor gekozen met de Honing Bank te stoppen, waarvoor de organisatorische, financiële en praktische belasting die het project vereist, de belangrijkste redenen zijn. Op vrijdag 14 november 2014 werd het Honing Bank project feestelijk afgesloten. Tijdens deze bijeenkomst vertelde toxicoloog Henk Tennekes over zijn onderzoek naar neonicotinoiden dat hij heeft gedaan m.b.v. een extra bijdrage die de Honing Bank via crowdfunding binnenhaalde.

Miskenning van het aerotoxisch syndroom door de KLM oogst heftige kritiek van gerenommeerde neurologen

Een Boeing 737 gezagvoerder van KLM heeft verleden jaar zijn werkgever aangeklaagd na 'chronische vergiftiging' in de cockpit. De KLM-vlieger meldde zich van tijd tot tijd ziek. De klachten kwamen steeds terug als hij weer aan het werk ging. In 2011 werd hij opgenomen in het ziekenhuis. De advocaat van de man vermoedt dat er sprake is van ernstige ziekteverschijnselen door giftige lucht in de cabine en cockpit. De werkgever van de piloot stelde dat er geen bewijs is voor de relatie tussen de lichamelijk ongemakken en de mogelijkheid van giftige dampen in het vliegtuig en maande de piloot vergeefs weer aan het werk te gaan. Sinds vorige maand krijgt hij geen salaris meer. De discussie rond de mogelijkheid van aerotoxisch syndroom wordt door KLM afgehouden aangezien er nog steeds geen bewijs is. De maatschappij meldt structureel dat er geen officiële gevallen bekend zijn van aerotoxisch syndroom binnen de bemanning. Wel is er een werkgroep binnen de maatschappij die onderzoek doet naar de mogelijke gevolgen voor het vliegend personeel van de lucht die via de motoren van de vliegtuigen de cabine in komt. Een recente publicatie van deze werkgroep in het vaktijdschrift Neurotoxicology waarin het aerotoxisch syndroom wordt ontkend leidde tot heftige kritiek van gerenommeerde neurologen (bijlage).

De ongewervelde dieren gaan catastrofaal achteruit

Terwijl de wereldbevolking gedurende de voorbije veertig jaar bijna verdubbeld is, blijft het aantal insecten, slakken, wormen en schaaldieren afnemen. Dat meldt ABC Science. Onrustwekkend, meent een internationaal team van onderzoekers, dat berekende dat de populatie ongewervelden met 45 procent inkromp. Mochten deze beestjes ooit uitsterven, zouden de meesten onder ons daar wellicht niet van wakker liggen. Toch hebben ongewervelden wel degelijk hun nut voor de Aarde: ze bestuiven gewassen, houden ziekten onder controle, filteren het water en voegen voedingsstoffen toe aan de grond. Een internationaal wetenschapsteam, waarbij onderzoekers van University College in Londen en Stanford University in Californië, onderwierp een resem wetenschappelijke artikelen aan een analyse die verscheen in het vakblad Science. De wetenschappers kwamen tot de vaststelling dat ongewervelden eenzelfde achteruitgang doormaken als grotere landdieren. "Dat was een schok", zegt Ben Collen van University College, "want we gingen er altijd van uit dat ongewervelden veerkrachtiger waren." De voorbije vijf eeuwen verdwenen 322 soorten gewervelde dieren op het land. De overblijvende populaties zijn met 25 procent geslonken. Bij de ongewervelden werden nu gelijkaardige verliezen vastgesteld.

Het einde van de monarchvlinder is nabij

Het gaat niet goed met de monarchvlinder. De afgelopen 20 jaar is het aantal monarchvlinders drastisch gedaald. Door een daling in de populatie van maar liefst 90% wordt het voortbestaan van de soort nu ernstig bedreigd. Volgens wetenschappers ligt de oorzaak hiervan in de landbouw. De Danaus Plexippus, ook wel de monarchvlinder genoemd, is een dagactieve vlinder en behoort tot een van de bekendste vlindersoorten die voorkomen in Noord-Amerika. De soort staat bekend om haar trekgedrag. Jaarlijks trekken de vlinders van Mexico naar het noorden van Amerika om hier voor nakomelingen te zorgen. Deze nakomelingen vliegen vervolgens in de herfst weer terug naar het warme zuiden. Tijdens de trek zijn de vlinders soms met miljoenen tegelijk te aanschouwen op een rustplek. Dit is een van de meest indrukwekkende migraties ter wereld. Door de enorme toename van genetisch gemodificeerde gewassen, zoals soja en mais, worden bestrijdingsmiddelen gebruikt waar deze gewassen resistent voor zijn, maar die de natuurlijke planten doden waar de monarchvlinder van leeft. Dit is niet alleen desastreus voor de vlindersoort maar ook voor het gehele ecosysteem waar dit insect deel van uitmaakt. Ook voor de mens heeft dit nadelige gevolgen omdat de monarchvlinder net als de bij een belangrijke rol speelt bij de bestuiving van gewassen.

37 miljoen bijen sterven na aanplanting GGO-maïsveld in Canada

Miljoenen bijen zijn in de Canadese provincie Ontario doodgevallen, na de aanplanting van een genetisch gemanipuleerd maïsveld enkele weken geleden. Dat schrijft de website organichealth.co. Vermoedelijk stierven de bijen door pesticiden. De plaatselijke bijenhouder Save Schuit zou 37 miljoen bijen verloren zijn, of 600 bijenkorven. "Van zodra de maïs geplant werd, stierven de bijen met miljoenen tegelijk", aldus Schuit. Veel imkers menen dat neonicotinoïden verantwoordelijk zijn voor de massale bijensterfte. Neonicotinoïden zoals Imidacloprid en Clothianidin, de twee best verkochte pesticiden van Bayer, worden gebruikt om insecten te bestrijden op gewassen, maar komen ook in pollen en nectar terecht, waardoor ook bijen kunnen worden blootgesteld aan de stoffen. De producten worden ook gelinkt aan massale bijensterfte in Europa en de Verenigde Staten. Het Canadese ministerie van Volksgezondheid zal bovendien een nieuwe pesticide, flupyradifurone, goedkeuren die nefast is voor de bijen, aldus verschillende media, wat zorgt voor zwaar protest bij milieuorganisaties.

Tweederde van alle soorten nachtvlinders is in de periode vanaf 1980 achteruit gegaan

Nederland telt ruim 2.100 soorten vlinders. Dagvlinders maken met 54 inheemse soorten daarvan maar een klein deel uit, al zijn ze door hun grootte, uiterlijk en activiteit wel de opvallendste groep. Dat het met de meeste dagvlinders niet goed gaat, is uitvoerig gedocumenteerd. Over het lot van de overige soorten, de nachtvlinders, ontbraken tot dusver harde cijfers. Die zijn er nu wel voor de 766 soorten grote nachtvlinders. Vooral dankzij de hulp van veel waarnemers die hun gegevens ter beschikking hebben gesteld kon een grote database worden opgebouwd, waarmee medewerkers van de Werkgroep Vlinderfaunistiek en van De Vlinderstichting de noodzakelijke berekeningen konden uitvoeren. Het blijkt dat tweederde van alle soorten in de periode vanaf 1980 achteruit is gegaan. Als er een Rode Lijst van nachtvlinders zou worden opgesteld, zou maar liefst de helft van alle soorten daarop terecht komen. Ook als er niet naar individuele soorten wordt gekeken, maar naar de fauna van grote nachtvlinders als geheel, blijkt een dramatische verslechtering. Het totaal aantal exemplaren dat een getrainde waarnemer telt is sinds 1980 met een derde afgenomen. De achteruitgang is niet alleen voor de vlinderfauna een dramatische ontwikkeling. Voor veel dieren - denk aan vogels en vleermuizen - zijn vlinders en hun rupsen het belangrijkste voedsel, zeker in de voortplantingstijd.

Bijna 400 miljoen minder akkervogels in Europa dan 30 jaar geleden - wanneer komt Sharon Dijksma tot bezinning?

De vogelpopulaties in Europa zijn er de voorbije dertig jaar fors op achteruit gegaan. In de voorbij dertig jaar is het Europese vogelbestand met 421 miljoen exemplaren achteruit gegaan. Ongeveer negentig procent daarvan behoort tot algemene en wijdverspreide soorten die vaak in landbouwlandschappen voorkomen, zoals huismussen, leeuweriken, patrijzen en spreeuwen. Dat melden wetenschappers van de Universiteit of Exeter (VK) en de Britse Royal Society for the Protection of Birds (RSPB) in het vakblad Ecology Letters. De onderzoekers zien een verband tussen de achteruitgang van het vogelbestand en moderne landbouw, versnippering van natuur en milieuvervuiling. Tegen dat licht gezien is volgens de toxicoloog Henk Tennekes de weigering van staatssecretaris Sharon Dijksma het insecticide imidacloprid uit voorzorg te verbieden absoluut onbegrijpelijk.

Broedvogels in het waddengebied gaan de ondergang tegemoet

Vogels die in het waddengebied broeden, zitten flink in de problemen. Dat blijkt uit een nieuwe studie waarbij alle beschikbare gegevens van de afgelopen twintig jaar over elkaar zijn gelegd. Het Vogeltrekstation (NIOO-KNAW) en Sovon Vogelonderzoek Nederland hebben data geanalyseerd over de populatieontwikkeling van 54 karakteristieke vogelsoorten van de Nederlandse Waddenzee. De conclusies voor broedvogels zijn verontrustend. Sommige wadvogels hebben het moeilijk,” concludeert Henk van der Jeugd, onderzoeker bij het Vogeltrekstation en hoofdauteur van het rapport. “Uit ons onderzoek komt duidelijk naar voren dat vooral soorten die de Waddenzee als broedgebied gebruiken vaak in aantal achteruit gaan. Aanvankelijk waren het vooral de soorten die afhankelijk zijn van de droogvallende wadplaten die achteruit gingen, maar recent komt achteruitgang bij alle soorten broedvogels voor. De vijf sterkste dalers onder de broedvogels zijn blauwe kiekendief, kluut, velduil, strandplevier en scholekster. En omdat we ook hebben gekeken naar de balans tussen geboorte en sterfte, weten we dat veel broedvogels voorlopig achteruit zullen blijven gaan.”

Het behandelen van zaden met neonicotinoïden geeft geen grotere oogsten

Dat zegt het Amerikaans milieuagentschap EPA op grond van onderzoek. Neonicotinoïden zijn pesticiden die zich vanuit het zaad verspreiden over heel de plant. De wetenschappers deden onderzoek naar met neonicotinoïden behandelde sojabonen. Volgens het Environmental Protection Agency geven behandelde bonen geen of nauwelijks hogere opbrengsten dan onbehandelde sojabonen. Volgens het EPA kan een neonicotinoïden-behandeling wel bescherming bieden tegen "zeldzame en onvoorspelbare plagen, maar dit potentiële voordeel is waarschijnlijk niet groot in de Verenigde Staten".

Voordracht van Henk Tennekes in Hardenberg voor omwonenden van de bollenteelt

De Werkgroep Bollenteelt Hardenberg organiseerde op zaterdag 25 oktober 2014 een informatiedag voor inwoners van Oost-Nederland die zich betrokken voelen bij de gevaren voor mens en milieu van de huidige bollenteelt. De toxicoloog Henk Tennekes gaf in zijn voordracht voorbeelden van bestrijdingsmiddelen die de leefomgeving van de bollenteelt belasten (monam, metribuzin, carbendazim, metolachloor en imidacloprid) en ging in op de bedreigingen van de gezondheid van mens en milieu door de verontreiniging van de leefomgeving met bestrijdingsmiddelen. Hij riep op tot een radicale ommekeer in de landbouw en een veel strenger toelatingsbeleid voor bestrijdingsmiddelen.De Werkgroep Bollenteelt Hardenberg, die circa 80 bezorgde inwoners van de gemeente Hardenberg vertegenwoordigt, heeft in een brief van 27 augustus 2015 staatssecretaris Wilma J. Mansveld van Infrastructuur en Milieu dringend verzocht, om alle insecticiden waarin neonicotinoïden zitten door het Ctgb per direct van de markt te laten halen en per direct het gebruik hiervan als bestrijdingsmiddel in de landbouw te verbieden.