Sterke achteruitgang van de grutto in het Wormer- en Jisperveld vanaf 2001 door gebrek aan grotere insecten

In het Wormer- en Jisperveld, het grootste aaneengesloten veenweidegebied van West-Europa en één van de best bewaarde voorbeelden van het West-Nederlandse laagveenlandschap, werd in 2007 een sterke achteruitgang van weidevogels zoals grutto Limosa limosa en kievit Vanellus vanellus vastgesteld t.o.v. 2004 (zie bijlage). Tussen 1980 en 2001 was het aantal broedparen gruttos min of meer constant. Van 2001 tot 2004 is de daling ingezet met ca 1 % per jaar. In de periode daarop, van 2004 tot 2006 loopt de daling op naar bijna 5 % echter in 2007 is er een achteruitgang van meer dan 22% gemeten. Begin mei 2007, rond het uitkomen van de gruttonesten, en midden mei als de kuikens een grote voedselbehoefte hebben werden in vijf polders in Noord-Holland (de Hempolder, het Wormer- en Jisperveld, Waterland, de Ronde Hoep, de Bovenkerkerpolder) en één in Utrecht (Bosdijk-Donkereind) insecten bemonsterd (met behulp van plakstrips), zie bijlage.

Verschillende beheertypen werden bemonsterd: gemaaide en beweide percelen, percelen met uitgesteld maaien bij boeren en binnen reservaten, gangbaar beheerde percelen met lang gras en vluchtstrookpercelen. Op alle percelen werd ook de mate van structuur bepaald en de gemiddelde grashoogte. De resultaten laten zien dat het aantal grote insecten (> 4 mm), cruciaal als voedsel voor grutto kuikens, na begin mei sterk afneemt. Ook in percelen waar niets gebeurt neemt het aantal grote insecten af. Deze resultaten zijn in overeenstemming met de sterke achteruitgang van grotere loopkeversoorten (> 8 mm) in Nederlandse veenweidegebieden die voornamelijk wordt toegeschreven aan de intensivering van de landbouw en een hoger gebruik van pesticiden (gecombineerd met de langere levenscyclus van grotere loopkever soorten). Deze gegevens wijzen erop dat het voedselaanbod voor gruttokuikens wel eens beperkend zou kunnen zijn.

Grutto kuikens eten in de eerste week van hun leven insecten van alle groottes. Naarmate ze ouder worden neemt hun voedselbehoefte snel toe, zowel in aantal individuen als in grootte van een individueel insect. Dan zijn met name insecten groter dan 4 mm favoriet als voedsel. Een gruttokuiken eet per dag zo'n 10.000 insecten.
Bronnen: Verhulst J et al (2008) Voedselaanbod voor gruttokuikens in de Hollandse veenweidegebieden. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 1668 (zie bijlage)
Kotze DJ & O`Hara RB (2003) Species decline - but why? Explanations of carabid beetle (Coleoptera, Carabidae) declines in Europe. Oecologia 135:138-148 (zie bijlage)
Vogelwacht Zaanstreek (rapport in de bijlage)