Beleid en debat

Seit 16 Jahren werden in den USA gentechnisch veränderte Mais-, Soja- und Baumwollsorten kommerziell angebaut. Einige sind gegen das Unkrautvernichtungsmittel Glyphosat resistent. Andere schützen sich mit einem für viele Insekten giftigen, ursprünglich bakteriellen Eiweiß, dem Bt-Toxin, vor Schädlingen. In vielen Sorten sind beide Eigenschaften sogar kombiniert. Viele Saatguthersteller geben an, dass der Einsatz transgener Pflanzen den Pestizideinsatz reduziert. Doch laut einer neuen Studie sieht die Realität mittlerweile anders aus. Eine Studie in den USA stellt fest, dass der Einsatz gentechnisch veränderter Pflanzen nicht etwa den Einsatz von Pestiziden reduziert, sondern vielmehr erhöht. Die Ergebnisse, die im Fachmagazin Environmental Sciences Europe erschienen sind, kratzen am Image einer umweltfreundlichen Grünen Gentechnik.

'Biologe Rachel Carson schudde de wereld vijftig jaar geleden wakker met Silent Spring, een boek dat het rampzalige effect van chemische bestrijdingsmiddelen op de natuur aan de orde stelde. Silent Spring was een steen in de vijver. Op gezette tijden moeten er níeuwe steentjes worden gegooid. Ik maak mij ook zorgen over de commercialisering van het wetenschappelijk onderzoek. Wetenschap is steeds vaker, ook in Wageningen, contractonderzoek betaald door externe financiers. Dat kan ertoe leiden dat er te weinig onafhankelijke wetenschappers overblijven zijn om de schadelijkheid van gebruikte middelen te onderzoeken. Dan hebben we geen Dode Lente, maar een Dode Wetenschap.' Bij de Women's National Press Club veroordeelde Rachel Carson de nauwe banden die waren ontstaan tussen tussen wetenschap en industrie. "Als een wetenschappelijke organisatie spreekt," vroeg ze, "wiens stem horen we - die van de wetenschap of van de ondersteunende industrie?". Deze vraag blijkt nu net zo van belang te zijn als toen, in 1962.

De Tweede Kamer heeft ingestemd met een motie hierover van D66 en de Partij voor de Dieren. Nieuwe toelatingen gebeuren vaak op basis van studies die niet openbaar zijn omdat deze in opdracht van bedrijven zijn uitgevoerd. Om meer transparantie te krijgen over de wetenschappelijke onderbouwing van toelatingen moeten de gebruikte studies in Nederland openbaar worden gemaakt. Staatssecretaris Verdaas heeft ingestemd met dit verzoek.

It was disheartening to read Caroline Davies's article about the decline in British birds (Report, 19 November) without any comment on the possible cause. The Dutch toxicologist Dr Henk Tennekes, author of The Systemic Insecticides: A Disaster in the Making, blames the use of neonicotinoid insecticides. These insecticides are put inside seeds and, being water soluble, permeate the whole plant, binding irreversibly to critical receptors in the central nervous systems of insects. Bees and butterflies collecting pollen or nectar from treated crops are poisoned, and neonicotinoids have been implicated in the mass die-off of bee populations. Germany has banned seed treatment with neonicotinoids after bee colonies suffered a severe decline linked to the use of the insecticide clothianidin. Neonicotinoids also leach from the soil into waterways and groundwater, affecting marine and bird life; they can remain in the soil for 20 years. Imidacloprid has caused major contamination of Dutch surface water since 2004. The Chinese are already having to pollinate crops by hand due to the demise of pollinating insects, of which 80% were bees. It maybe too late to reverse the decline in British birds but shouldn't we try by banning the use of these insecticides? More can be found by visiting smallbluemarble.org.uk.
Peter O'Donnell
East Molesey, Surrey

Bond Beter Leefmilieu waarschuwt al langer dat de inspanningen om de uitspoeling te reduceren van nutriënten van landbouwgrond naar oppervlakte- en grondwater moeten opgevoerd worden om de Europees opgelegde waterkwaliteitsdoelstellingen te halen. In het vierde Mestactieplan is vastgelegd dat er in 2014 nog slechts 16% overschrijdingen mogen zijn van de nitraatnorm in oppervlaktewater. In 2018 moet dit percentage zelfs nog verder zakken tot 5%. Momenteel zitten we rond 28% overschrijdingen, en dit percentage lijkt te stagneren. Boerenbond-voorzitter Piet Vanthemsche heeft in het ledenblad ‘Boer&Tuinder’ de land- en tuinbouwers aangespoord om de schouders te zetten onder de uitvoering van het vierde Mestactieplan. “Anders riskeren we de volgende generaties boeren met een onoplosbaar probleem op te zadelen”, waarschuwt hij.

Deze week komen EU-leiders samen in Brussel om te onderhandelen over het nieuwe GLB-budget dat in december wordt vastgesteld. Het meest recente plan van Eurocommissaris Dacian Cioloş (Landbouw) ter vergroening van het Gemeenschappelijk Europees Landbouwbeleid (GLB) ligt door de economische crisis nu onder vuur. Cioloş stelde een jaar geleden aanzienlijke hervormingen aan het GLB voor. Onderdeel van deze hervorming vormde de maatregel dat 30 procent van ondersteunende gelden aan de landbouwsector gekoppeld moeten zijn aan de eis dat boeren een “ecologisch focusgebied” onderhouden.

Een meerderheid van de snijrozentelers houdt zich niet aan de regels die gelden voor de sector. Omdat slechts veertig procent de regels naleeft, gaat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) het toezicht op de snijrozenteelt aanscherpen, maakte de toezichthouder woensdag bekend. Het strengere regime is volgens de NVWA noodzakelijk omdat nog steeds op grote schaal gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt die niet zijn toegelaten in Nederland. Vooral bij snijrozentelers treft de NVWA al jaren illegale middelen in.

De vaste commissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en de vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu hebben op 10 oktober 2012 overleg gevoerd met staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu en staatssecretaris Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie over gewasbeschermingsmiddelen (verslag in de bijlage).

Europa moet af van „het oude denken” over landbouw, vindt Albert Jan Maat. Verwijzend naar een toenemende wereldbevolking die gevoed moet worden, noemt de voorzitter van LTO Nederland het vrijmaken van 7 procent van de akkerbouwgrond voor ”boerenlandnatuur”, zoals voorgesteld door de Europese Commissie, een achterhaald „geitenwollensokkenvoorstel.” Vergroening van de landbouw is prima, maar dan alleen in de betekenis van efficiencyverbetering: meer voedsel produceren met minder grondstoffen. Deze uitspraken van Maat vormen een regelrechte provocatie aan het adres van al degenen die zich zorgen maken over de teloorgang van natuurwaarden in het landbouwgebied. Intensivering van de landbouw heeft met name in West-Europa geleid tot een kaalslag van de natuur op het platteland.